سینا صمیمی
شاواسانای یوگای جامع (بخش دوم) shavasana
(روش‌های اجرایی)
در بخش پیشین این گفتار، کلیاتی درباره اهمیت شاواسانا، مراحل کلی شاواسانا و کاربردهای آن در یوگای جامع گفته‌شد؛ همینطور به شاواسانای پاک‌کننده یا جارو کردن پرداختیم.
اینک پیش از آنکه به انواع شاواسانا بپردازیم بیان این نکته ضروری است که در هنگام شاواسانا سه سطح مکانیسم ما (کوشاها)، یعنی بدن و احساسات و خرد، بر کیفیت یکدیگر تأثیر می‌گذارند. بنابراین به‌طور خیلی کلی سه گروه را در نظر می‌گیریم:
1- گروه اول: اگر در فردی بدن فیزیکی هویتی تام‌تر داشته‌باشد، ذهن و احساسات متأثر از الگوهای زمخت، کُند و سنگین آن خواهند‌شد؛ بنابراین پس از تمرین احساس نیرو در بدن، رخوت و بی‌انگیزگی (نه آرامش) در احساسات و خواب‌آلودگی و کندی و گاهی افسردگی در ذهن شخص پدیدار خواهد شد. یکی از توصیه‌ها برای این گروه، استفاده از وزنه روی بخش‌هایی از عضلات بدن است که ضمن اینکه موجب آزاد شدن بعضی از گرفتگی‌های عضلانی می‌شود، ابزاری مناسب نیز هست برای اینکه توجه فرد را به آن نقاط تحت فشار معطوف کند. (اینگونه اشخاص باید شاواسانایی بسیار کوتاه داشته باشند و شاواسانای طولانی موجب به خواب رفتن آن‌ها و یا ایجاد حس اندوه خواهد شد.)
2- گروه دوم: در صورتی که شخص هویت خود را در فعالیت و هیجانات و راجاس دریابد، پس از شاواسانا آرامش را در بدن و انرژی و شوق را در احساسات و وضوح را ذهن تجربه خواهد کرد. برای این گروه استفاده از موسیقی‌های آرام‌بخش و یا رایحه‌های آرام‌بخش می‌تواند گاهی به‌عنوان ابزار کمکی به کار رود. (در اینگونه افراد زمان شاواسانا باید متوسط باشد و شاواسانای طولانی موجب بی‌قراری خواهد شد.)
3- گروه سوم: نهایتاً اگر خرد و آگاهی هویت اصلی‌تر شخص باشد، پس از شاواسانا سبکی در بدن آرامش در احساسات و هوشیاری توام با سکون در ذهن تجربه خواهد شد. (در اینگونه اشخاص شاواسانای طولانی موجب تجربه جدایی ذهن از محسوسات (پراتی آهارا) خواهد شد.
چند روش اصلی شاواسانا shavasana
الف- شاواسانای از کل به جزء (پایین به بالا): در این شاواسانا با بخش‌های بزرگ‌تر و زمخت‌تر بدن آغاز می‌کنیم و بستگی به تجربه پرتوجو، در اوایل بسیار کلی و از پاها حرکت می‌کنیم (مانند: پای راست و پای چپ...) و پس از مدتی کمی دقیق‌تر (مانند کف پا، مچ پا، زانو و...) و مسیر توجه اینگونه است: پای راست، پای چپ، کمر و پشت، شکم و سینه، دست راست و دست چپ، گردن و صورت. این گونه تکنیک‌ها برای گروه اول بسیار مناسب است. زمان شاواسانا برای این گروه حدود 5 تا 10دقیقه است.
ب- شاواسانای جزء به کل و شاواسانای مرکز: در این شاواسانا ابتدا روی اجزاء کوچک بدن مکث می‌کنیم و در نهایت توجه را روی کل متمرکز می‌نماییم. در یک روش متعارف: توجه را به انگشتان دست راست و سپس کف دست و بعد مچ و ساعد و آرنج و بازو و شانه می‌دهیم و آنگاه کل دست راست و سپس زیر بغل، دنده‌ها، پهلوی راست و نیمه راست لگن، ران راست، زانو، ساق، مچ، پاشنه، کف و پشت پا و تک تک انگشتان پای راست و نهایتاً کل پای راست، آنگاه کل نیمه راست بدن. نیمه چپ نیز به همین ترتیب و سپس پشت بدن (از استخوان دنبالچه) از پایین به بالا تا تاج سر و صورت و سینه و شکم و بافت‌ها و غدد جنسی و مقعد و نهایتاً کل حجم بدن مورد توجه قرار می‌گیرد.
در مورد تکنیک مرکز هم تقریباً منطق کار همین است، با این تفاوت که توجه از اعضای بدن حرکت کرده و به ناف منتهی می‌گردد.
این دو روش برای گروه دوم می‌تواند کارایی داشته باشد و زمان آن از زمان گروه اول کمی بیشتر است (حدود ده تا پانزده دقیقه).
ج- شاواسانای جزء به جزء و پراکنده: این شاواسانا با روش ب آغاز می‌شود و سپس سطوح مختلف (نیمه راست، نیمه چپ، پایین تنه، بالا تنه، سطح رو و سطح زیر) تجربه می‌شود و در ادامه اجزاء کوچک و مشخص بدون رابطه منطقی تجربه می‌شود (زانوی راست، جناق سینه، چانه، انگشت میانی پای چپ، ....) که در نهایت احساس سبکی و بی‌وزنی را القاء می‌کند. (این روش 15 الی 30 دقیقه زمان می‌برد.)
این روش برای گروه سوم و نیز یوگانیدرا کاربرد دارد؛ همچنین مدخلی به پراتی آهاراست و گاهی موجب آزاد شدن کارماهایی در پرتوجو می‌گردد، بنابراین باید آن را در حضور مربی با تجربه آموزش دید.
prana savasana
ه- شاواسانای پرانایی: این شاواسانا در دوره‌های تمرین تخصصی پرانایاما و پس از تمرین اوجایی بسیار ملموس‌تر تجربه می‌شود و عملکرد شگفت‌انگیز و موازی پرانا و تنفس به تفکیک تجربه می‌شود. در این روش نیز پراتی آهارا را می‌توان تجربه کرد و یکی از بهترین روش‌ها برای شفا یافتن است زیرا توجه و تنفس و پرانایاما هماهنگی می‌یابند و نیز مقدمه‌ای مؤثر برای مراقبه است. این روش برای کسانی مناسب می‌باشد که بدن و ذهنی تربیت‌شده با آسانا داشته‌باشند و برای کسانی که داروی آرام‌بخش مصرف می‌کنند یا دچار افسردگی هستند و.... مناسب نیست.
به‌طور خیلی کلی می‌توان گفت این شاواسانا تجربه قبض و بسط سلول‌های بدن می‌باشد.
یک توصیه جامع:
توصیه برای معلمین جوان: اشتیاق زیاد برای آموزش ممکن است انسان را دچار هیجانی کاذب نماید و در آموزش دچار افراط گردد. باید دانست در شاواسانا نیز همانند آسانا حد و توان و تجربه شاگردان متفاوت است و به شاگردان تازه‌وارد نباید همانند خود و یا شاگردان قدیمی شاواسانا داد زیرا ممکن است عوارضی را در پی داشته باشد. در آموزش یوگا اعتدال، صبر، پشتکار و واقع‌بینی بسیار مهم است. زندگی‌نامه اساتید نشان می‌دهد که هیچ راه میان‌بر دیگری که ما را هدف برساند وجود ندارد.
شاد و تندرست باشید - سینا صمیمی
اردی بهشت 98
(توسط پانیذ بنی سلیمان ویرایش شد - زمان اصلی طرح مطلب جمعه، 15 فروردین 1399، 3:00 صبح بوده است)
(توسط پانیذ بنی سلیمان ویرایش شد - زمان اصلی طرح مطلب جمعه، 15 فروردین 1399، 3:00 صبح بوده است)